قضاوت کشتارگاهی در مورد لاشه های مبتلا به سل
· سل Tuberculosis:
عامل بیماری در انسان و گاو و طیور به قرار زیر است:
در انسان : Mycobacterium Tuberculosis
در گـــاو : Mycobacterium Bovis
در طیـور : Mycobacterium Avium
انسان می تواند هم سل گاوی و هم سل طیور را علاوه بر سل انسانی بگیرد . گاو نیز می تواند به سل انسانی مبتلا شود . از طیور فقط طوطی سل انسانی می گیرد و بقیه طیور به این سل مبتلا نمی شوند ولی طیور همگی هم به سل گاوی و هم به سل طیور مبتلا می شوند .
سل یك بیماری مزمن و عفونی است كه در بسیاری از حیوانات ، انسان و پرندگان به صورت حاد نیز بروز می كند .
راههای انتقال میكروب علاوه بر راه تنفسی ، از طریق تنفس ، پوست ، دستگاه تناسلی ، انتقال عمومی از مادر به جنین و همچنین از راههای گوارشی است مثلاً از شیر و فرآوردهای آن و گوشت می تواند انتقال پیدا كند ولی احتمال انتقال از شیر و فرآورده هایش كمتر است ، چون این فرآورده ها اغلب پاستوریزه می شوند و میكروب سل در دمای پاستوریزاسیون از بین می رود . در مرحلة حاد بیماری ، میكروب در عضلات وجود دارد و انتقال آن از راه خوردن گوشت آلوده سیار آسان است .
معمول ترین راههای انتقال ، تنفسی و گوارشی است.
میكروب بعد از اینكه وارد دهان شد ، در لوزه ها مستقر می شود و به غدد لنفاوی روده و ریه می رود . اگر دوز میكروب برای ایجاد عفونت به اندازه كافی باشد و میزبان شرایط پذیرش بیماری را داشته باشد دانه های ریز خاكستری رنگ به اندازه ته سنجاق ، روی نسوج مربوطه تشكیل می شود كه به آنها دانه های سل ارزنی یا دانه های لنـك ( Leneck ) می گویند كه این سل ارزنی را Miliary Tuberculosis گویند كه سل حاد اولیه است.
دانه های سرسنجاقی در كلیه یا كبد 4/1 بیرون نسج و 4/3 داخل نسج هستند و اگر به وسیله یك چاقوی نوك تیز دانه های سر سنجاقی بیرون بیاوریم گودی دانه ها باقی می ماند . برای دانه های سل ارزنی دو حالت ممكن است پیش آید:
یا آنقدر زیاد می شوند كه ایجاد باكتریمی ( همراه جریان خون شده ) می كنند و بیماری عمومی می شود و سل حاد عمومی ایجاد می شود یا با مقاومت میزبان روبرو شده و جلوی گسترش آنها گرفته می شود و اطراف این دانه ها نكروزه و چروكیده می شود . این دانه های تبدیل به مناطق نكروزه می شوند و در این حالت با انهدام میكروبی روبرو هستیم ولی تعداد میكروب هیچ وقت به صفر نمی رسد . پس از مدتی در داخل ضایعه و غدد لنفاوی مربوطه به خاطر مقاومت بدن ، حالت پنیری شدن ( Caseous ) یا كلســیمـی شدن (Calcification ) یـا پنیـری ـ كلسـیمی شدن (Casco Calcification ) ایجاد می شود كه در صورت برش غدد لنفاوی مربوطه صدای خش خش ایجاد شده و حالت پنیری یا كلسیمی شدن را در غدد لنفاوی شاهد هستیم كه به این حالت سل مزمن و محدود گفته می شود.
در صورت تضعیف سیستم ایمنی ، این ضایعات مجدداً می توانند در بدن گسترش پیدا كرده و باكتریمی ایجاد كنند كه در این حالت سل حاد ثانویه می تواند ایجاد شود گاهی میكروب در بدن وجود دارد ولی منتشر نمی شود و از بیرون ، مایكوباكتریوم جدیدی وارد شده و سل حاد ثانویه ایجاد می كند كه به این حالت Suprainfection گویند.
در كشتارگاه اگر دانه های لنك یا سل ارزنی را ببینیم بیانگر سل حاد است . ضایعات سلی معمولاً در ریه ها ، كبد ، كلیه و طحال بیشتر دیده می شود و اگر یك ضایعه كهنه یا مزمن گسترش پیدا كند و مجدداً باكتریمی ایجاد كند ، چون از طریق خون انتشار پیدا می كند اولین عضو هایی كه درگیر می شوند ریه ها و كلیه ها هستند.
قضاوت:
در لاشه گاو غدد لنفاوی برش داده می شوند و اگر در یكی از غدد به ضایعات سلی برخورد كردیم ، تمامی مقاطع غدد باید برش داده شوند . اگر جراحات كهنه و مزمن تنها در یك عضو دیده شود ، بیماری سل به صورت مزمن است و فقط اُرگان مربوطه ضبط می شود . مثلاً با دیدن جراحات در كبد و غدد لنفاوی كبدی ، فقط كبد را حذف می كنیم اگر یك غده لنفاوی سطحی درگیر شده باشد منطقه زه كشی مربوط به آن غده حذف خواهد شد چون در این زمان باكتریمی در خون نیست و در عضلات هم معمولاً موجود نمی باشد . مثلاً اگر در غدد لنفاوی و رتروفارینجیال ضایعه دیدیم ، سر را حذف می كنیم.
اگر دانه های سل ارزنی یا دانه لنك دیدیم چه در حالت حاد اولیه و چه در حالت حاد ثانویه به هر حال بیماری در مرحله حاد تلقی شده و نمایانگر آن است كه در اثر بیماری ، میكروب در خون وجود دارد ، بنابراین حذف كلی لاشه صورت می گیرد ، حتی اگر یك دانه سل ارزنی یا لنك در كل لاشه دیدیم ، همه لاشه حذف می شود.
اگر ضایعات سلی را در چند غده لنفاوی در مناطق مختلف بدن ببینیم ، مثلاً روی غده لنفاوی سر یا غده لنفاوی پا یا دست ضایعات سلی را دیدیم با اینكه سل مزمن محسوب می شود ولی چون چند منطقه را درگیر كرده بنابراین لاشه حذف كلی می شود.
سل به صورت های دیگری نیز ممكن است تظاهر كند كه در زیر اشاره مختصری به آنها میكنیم :
1.سل اگزوداتیو Exudative:
یك نوع سل حاد به نام اگزوداتیو Exudative یا ترشحی است كه بیشتر در غدد لنفاوی Mediastinal دیده می شود . اگر این غدد را شكاف دهیم یك سطح یكنواخت كاملاً مرطوب ، متورم و پنیری شكل مشاهده می كنیم . این سل فقط ریه را درگیر می كند و نوعی سل حاد محسوب می شود.
در این حالت حذف كلی لاشه صورت میگیرد.
2.سل مرواریدی Pearl Tuberculosis:
نوعی سل مزمن موضعی است . دانه های كِرِم رنگ به شكل مروارید داخل قفسه سینه و ریه ها دیده می شود كه حالت بد منظره ای دارند . داخل این ضایعات ، آهكی شده است . این دانه ها در قفسه سینه چسبندگی ایجاد می كنند . احتمال وجود این دانه ها در مناطق دیگر بدن از جمله حفره شكمی وجود دارد . با وجود این ، اگر ضایعات در جای دیگر غیر از قفسه سینه دیده نشوند سل موضعی تلقی شده و تنها ناحیه قفسه سینه و امعاء و احشاء داخل قفسه سینه خارج می شود . مثلاً اگر غده لنفاوی دست را برش دادیم و دانه های مرواریدی دیدیم دست را هم حذف می كنیم.
3. سل مخملی :
از انواع سل حاد است . اگر روی ضایعات دست بكشیم مثل پارچه مخمل حالت پرز داشته و ضایعات آن تقریباً قرمز رنگ است . این ضایعات وقتی به مرحله مزمن برسند درشت تر شده و حالت آهكی Calcification پیدا می كنند كه همان سل مرواریدی را تشكیل می دهند . در صورت مشاهده ضایعات مخملی ، سل حاد می باشد.
در این حالت نیز كل لاشه حذف میشود.
4. سل استخوانی :
سل مزمن عفونی است و در گاوهای مسن كه اغلب هم شیری هستند یافت می شود . در این بیماری جراحات در مغز استخوان و بیشتر در مناطق ستون فقرات ایجاد می شود.
ضایعات سلی بیشتر در مناطقی كه در اثر پوكی استخوان متخلل شده‌اند دیده می شوند كه این ضایعات بیشتر به صورت پنیری شكل هستند و برای اطمینان از وجود بیماری غدد لنفاوی نزدیك محل زائده را در ستون فقرات بازرسی می كنیم كه در صورت مثبت بودن ، كل لاشه حذف می شود.
